Dağlık Karabağ: Nerede, Kime Ait, Sorunları Neler?

Dağlık Karabağ Nerede Bulunuyor?

Dağlık Karabağ, coğrafi olarak Güney Kafkasya bölgesinde, Azerbaycan'ın batısında yer almaktadır. Bölge, Küçük Kafkas Dağları'nın bir parçasıdır ve ağırlıklı olarak dağlık bir arazi yapısına sahiptir. Bu dağlık yapı, bölgenin adının "Dağlık Karabağ" olarak anılmasının temel nedenidir. Karabağ kelimesi, Türkçe ve Farsça kökenli olup "kara bağ" anlamına gelmektedir ve coğrafyanın verimli topraklarına atıfta bulunmaktadır. Bölge, Azerbaycan'ın geri kalanıyla ve Ermenistan ile sınır komşusudur. Başkenti Hankendi (Ermenice adı Stepanakert) olan Dağlık Karabağ, coğrafi konumu itibarıyla ulaşılması zor ve stratejik bir öneme sahip bir bölgedir. Dağlık arazi, bölgeyi hem doğal bir savunma hattı haline getirmiş hem de ulaşım ve altyapı gelişimini zorlaştırmıştır.

Dağlık Karabağ Hangi Ülkeye Ait?

Dağlık Karabağ'ın hangi ülkeye ait olduğu sorusu, bölgedeki çatışmaların ve anlaşmazlıkların temelini oluşturmaktadır. Uluslararası hukuk açısından Dağlık Karabağ, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin egemenliği altında bulunan bir bölgedir. Birleşmiş Milletler (BM) ve diğer uluslararası kuruluşlar, Dağlık Karabağ'ı Azerbaycan toprağı olarak tanımaktadır. Ancak, bölgenin nüfusunun çoğunluğunu Ermeniler oluşturmaktadır ve bu nüfus, Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını ilan etmiştir. Bu durum, Azerbaycan ve Ermenistan arasında uzun yıllardır süregelen bir çatışmaya yol açmıştır.

Sovyetler Birliği döneminde Dağlık Karabağ, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (SSC) sınırları içinde özerk bir bölge olarak bulunuyordu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte, Dağlık Karabağ'daki Ermeni nüfus, Azerbaycan'dan bağımsızlığını ilan etti ve kendi yönetimini kurdu. Bu durum, 1990'ların başında Azerbaycan ve Ermenistan arasında kanlı bir savaşa yol açtı. Savaş, 1994 yılında bir ateşkes anlaşmasıyla sona erdi, ancak Dağlık Karabağ sorunu çözüme kavuşturulamadı.

2020 yılında, Azerbaycan, Dağlık Karabağ'ı geri almak için bir askeri operasyon başlattı. Bu operasyon, 44 gün sürdü ve Azerbaycan'ın önemli toprak kazanımlarıyla sonuçlandı. Savaş, Rusya'nın arabuluculuğuyla imzalanan bir ateşkes anlaşmasıyla sona erdi. Ateşkes anlaşması, Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'ın bir kısmını geri almasını sağladı ve bölgedeki Rus barış güçlerinin varlığını güvence altına aldı. Ancak, Dağlık Karabağ'ın statüsü ve geleceği hala belirsizliğini korumaktadır.

Dağlık Karabağ'daki Temel Sorunlar Nelerdir?

Dağlık Karabağ'daki temel sorunlar çok boyutlu ve karmaşıktır. Bu sorunlar arasında siyasi statü, toprak bütünlüğü, mülteci sorunu, güvenlik kaygıları ve ekonomik zorluklar bulunmaktadır.

• Siyasi Statü Sorunu: Dağlık Karabağ'ın siyasi statüsü, bölgedeki en önemli sorunlardan biridir. Azerbaycan, Dağlık Karabağ'ı kendi toprağı olarak görmekte ve egemenliğini geri almak istemektedir. Ermenistan ise Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığını desteklemekte ve bölgedeki Ermeni nüfusun güvenliğini sağlamaya çalışmaktadır. Uluslararası toplumun büyük çoğunluğu, Dağlık Karabağ'ı Azerbaycan toprağı olarak tanımaktadır. Bu durum, bölgedeki siyasi çözüm arayışlarını zorlaştırmaktadır.

• Toprak Bütünlüğü Sorunu: Azerbaycan'ın toprak bütünlüğü, Dağlık Karabağ sorununun bir diğer önemli boyutunu oluşturmaktadır. Azerbaycan, Dağlık Karabağ ve çevresindeki işgal altındaki topraklarını geri almak istemektedir. Bu durum, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki gerilimi tırmandırmaktadır. 2020 yılında yaşanan savaş, Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünü kısmen yeniden sağlamasına olanak tanımıştır, ancak Dağlık Karabağ'ın tamamı hala Azerbaycan'ın kontrolünde değildir.

• Mülteci Sorunu: Dağlık Karabağ sorunu, yüz binlerce insanın yerinden edilmesine neden olmuştur. Azerbaycanlılar ve Ermeniler, çatışmalar nedeniyle evlerini terk etmek zorunda kalmış ve mülteci durumuna düşmüşlerdir. Mültecilerin geri dönüşü ve haklarının iadesi, bölgedeki en önemli sorunlardan biridir. Mültecilerin geri dönüşü, sadece insani bir mesele değil, aynı zamanda siyasi ve güvenlik boyutları da olan karmaşık bir konudur.

• Güvenlik Kaygıları: Dağlık Karabağ'daki güvenlik kaygıları, bölgedeki istikrarı tehdit etmektedir. Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki gerilim, sınır ihlalleri, mayın tehlikesi ve silahlı çatışmalar, bölgedeki güvenlik durumunu sürekli olarak kötüleştirmektedir. Bölgedeki Rus barış güçlerinin varlığı, güvenlik durumunu bir nebze olsun iyileştirmiştir, ancak kalıcı bir çözüm için daha kapsamlı güvenlik önlemlerine ihtiyaç vardır.

• Ekonomik Zorluklar: Dağlık Karabağ, uzun yıllardır süren çatışmalar nedeniyle ekonomik olarak geri kalmış bir bölgedir. Altyapı yetersizliği, işsizlik, yatırım eksikliği ve ticaretin sınırlı olması, bölgedeki ekonomik zorlukların temel nedenleridir. Ekonomik kalkınma, Dağlık Karabağ'daki istikrarın sağlanması için önemli bir faktördür. Bölgeye yapılacak yatırımlar, iş imkanları yaratılması ve altyapının geliştirilmesi, Dağlık Karabağ'ın ekonomik olarak kalkınmasına yardımcı olabilir.

Dağlık Karabağ'daki Siyasi Dinamikler

Dağlık Karabağ'daki siyasi dinamikler, Azerbaycan, Ermenistan, Rusya ve diğer uluslararası aktörlerin etkileşimiyle şekillenmektedir.

• Azerbaycan: Azerbaycan, Dağlık Karabağ'ı kendi toprağı olarak görmekte ve egemenliğini geri almak istemektedir. Azerbaycan hükümeti, Dağlık Karabağ'daki Ermeni nüfusun haklarını koruyacağını ve bölgeye yatırım yapacağını belirtmektedir. Azerbaycan, Dağlık Karabağ sorununu uluslararası hukuk çerçevesinde çözmek istemektedir.

• Ermenistan: Ermenistan, Dağlık Karabağ'daki Ermeni nüfusun güvenliğini sağlamaya çalışmakta ve bölgenin bağımsızlığını desteklemektedir. Ermenistan hükümeti, Azerbaycan ile diyalog kurmaya ve Dağlık Karabağ sorununa barışçıl bir çözüm bulmaya isteklidir. Ancak, Ermenistan'daki bazı kesimler, Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan'a geri verilmesine karşı çıkmaktadır.

• Rusya: Rusya, Dağlık Karabağ sorununda önemli bir rol oynamaktadır. Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki ateşkes anlaşmasına arabuluculuk yapmış ve bölgeye barış güçleri göndermiştir. Rusya, bölgedeki etkisini korumak ve istikrarı sağlamak istemektedir. Rusya'nın Dağlık Karabağ'daki politikaları, hem Azerbaycan hem de Ermenistan tarafından dikkatle izlenmektedir.

• Uluslararası Aktörler: Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB), Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve diğer uluslararası kuruluşlar, Dağlık Karabağ sorununa çözüm bulmak için çaba göstermektedir. Bu kuruluşlar, Azerbaycan ve Ermenistan'ı diyalog kurmaya ve soruna barışçıl bir çözüm bulmaya teşvik etmektedir. Uluslararası toplumun Dağlık Karabağ sorununa yaklaşımı, bölgedeki siyasi dinamikleri etkilemektedir.

 Dağlık Karabağ, karmaşık tarihi, etnik yapısı ve jeopolitik konumu nedeniyle çözüme kavuşturulması zorlu bir siyasi sorun yumağıdır. Bölgedeki temel sorunlar arasında siyasi statü, toprak bütünlüğü, mülteci sorunu, güvenlik kaygıları ve ekonomik zorluklar bulunmaktadır. Dağlık Karabağ'daki siyasi dinamikler, Azerbaycan, Ermenistan, Rusya ve diğer uluslararası aktörlerin etkileşimiyle şekillenmektedir. Dağlık Karabağ sorununa kalıcı bir çözüm bulunması, bölgedeki istikrarın sağlanması ve barışın tesis edilmesi için elzemdir. Bu çözüm, uluslararası hukuk ilkelerine uygun, Azerbaycan ve Ermenistan'ın haklarını gözeten ve bölgedeki tüm insanların güvenliğini sağlayan bir yaklaşımla mümkün olabilir.