Eskişehir'de kentsel dönüşüm için kritik açıklama

Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremlerin ardından Eskişehir’de yaşayan vatandaşlar da oturdukları binaların deprem dayanımını merak etmeye başladı. Kentsel dönüşüme ilişkin tartışmaların alevlendiği son günlerde uzun yıllardır Eskişehir’de yılan hikayesine dönen dönüşüm konusuna ilişkin konuşan Odunpazarı Belediye Başkanı Kazım Kurt, ES TV mikrofonlarına önemli açıklamalarda bulundu. “Hükümetin deprem politikasını şiddetle eleştiriyorum. Yanlış olduğunu vurguluyorum” diyen Başkan Kurt, “Şunu gördük: Deprem bölgesindeyiz. Türkiye sürekli depremle karşı karşıya kalmak zorunda. Dolayısıyla da herkesin buna göre önlemini alması zorunlu. Ne yazık ki Türkiye bu önlemi alamamış. En son 1999’daki depremden sonra bazı ufak tefek düzenlemelerle iş geçiştirilmeye çalışılmış. Önce devletimizi yönetenler bu konuda samimi olmalı. 22 yıldır ülkeyi ezici bir çoğunlukla yöneteceksiniz ve 22 yıldır istediğiniz her türlü yasayı yapma gücüne sahip olacaksınız anayasayı bile üç kere beş kere değiştireceksiniz. Ama depremle ilgili olumlu sayılacak hiçbir adım atamayacaksınız, atmayacaksınız. Sonra da bunu kader planıyla açıklamaya çalışacaksınız. Bu büyük bir yanlıştır. Bu yanlışlık bu saatten sonra insanlarımızda güvensizlik yaratmaktadır. İnsanlar ne yazık ki devleti yönetenlere, hükümeti yönetenlere güvenmemektedir. O nedenle de çelişkiler sürekli büyümektedir. Kahramanmaraş merkezli depremin olacağı 7.5 şiddetinde olacağı ve nereleri etkileyeceği ile ilgili 2019’da Kahramanmaraş’ta bir sempozyum yapılmış. Ama o sempozyumda uygulanan senaryo hayata geçtiği zaman devlet yok. Devletin olmadığı bir yerde hiçbir başarılı sonuç alınamaz. Çünkü bu iş büyük bir iş. Büyük bir iş olduğu için de küçük sivil toplum kuruluşlarının çalışmasıyla halkın yardımıyla çözülecek iş değil. Bu nedenle hükümetin deprem politikasını şiddetle eleştiriyorum. Yanlış olduğunu vurguluyorum” diye konuştu.

CUMHURBAŞKANI HİÇ Mİ SUÇLU DEĞİL?
İmar affının yanlış olduğuna dikkat çeken ve sistemin baştan sona değişmesi gerektiğini söyleyen Başkan Kurt, “Örneğin gölcük depreminden sonra toplanan deprem paraları nerede olduğunun hesabı verilemedi. Ondan sonra çıkarılan deprem yönetmeliği iki üç kez değişti. Şimdi vatandaş hangi yönetmeliğe göre inşaat yaptıysa o dönemin şartlarına göre en uygun inşaatı yaptı. Ama siz yönetmeliği değiştirdiniz bütün geçmişte yapılan inşaatlar yönetmeliğe aykırı duruma geldi. Bu sefer ne yaptınız? İmar aflarıyla mühendislik denetiminden geçmeyen birçok yapıyı yasal hale getirdiniz, meşru hale getirdiniz ve altına da sorumluluk sizindir dediniz. Şimdi Kahramanmaraş’ta müjde 200 bin kişiyi sorununu çözdük, Antep’te şu kadar kişinin sorununu çözdük diye açıklamalar yapan Sayın Cumhurbaşkanı hiç mi suçlu değil, hiç mi kusurlu değil? Ama oradan belediyeler ya da müteahhitler ya da mühendisler suçlu duruma düşecek. Dolayısıyla burada sistem kusurludur, sistemin kökünden değişmesi gerekir” şeklinde konuştu.

EN YETKİLİ BAKANLIK
“Yerel politikalardaki çekişme, kabahat Odunpazarı Belediyesi’nde mi Büyükşehir’de mi, Bakanlıkta mı tartışması boş bir tartışmadır. En büyük yetkili Çevre ve Şehircilik Bakanlığıdır” diyen Başkan Kurt, “Bildiğiniz gibi Porsuk Çayı Eskişehir’i ortadan ikiye bölüyor. Aslında Porsuk Çayı’nın 100 metre yakınına inşaat yapılamaması lazım aslında ama yapılmış. Çayın bitişiğinde inşaatlar var. Bunların bugün ki koşullarda deprem yönetmeliğine uygun olmaması kadar doğal bir şey yok. Ama yapıldığı tarihte belki uyuyordur. O zamanın koşullarına göre yapılmış inşaatlardı şimdi riskli. O zaman bunun dönüştürülmesi gerekir. Dönüşümle ilgili bir yasa var. Afet riski altındaki yerlerin dönüştürülmesiyle ilgili 6306 sayılı bir yasa var. Bu yasaya göre dönüşümün iki türlü yetkilisi var. Birincisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ikincisi büyükşehir belediyeleri. Büyükşehir Belediyesi kendi yetkisini kullanarak Eskişehir’de 10 bölgede kentsel dönüşüm kararı aldık. Ancak itirazlar planlamalar gibi birçok sıkıntıyla bugüne gelindi. Gündoğdu’daki kentsel dönüşümlere Büyükşehir başlamış oldu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın almış olduğu afet riskli alan kararları Gündoğdu Mahallesi’nin, Sanayi Çarşısı’nı doğrudan ilgilendiriyor. 66 hektar sanayi çarşısı, 30 hektara yakın Gündoğdu Mahallesi ve bir de TOKİ tarafından gecekondu önleme bölgesi ilan edilen 52 hektarlık Karapınar 2. Etap Projesi var. Şimdi buralarda yetki belediyelerde değil. Ama 2010 yılından bu yana hiçbir adım atılmamış. Çok basitçe yerel politikalardaki çelişkiler yüzünden ya da yerel politikadaki tartışma yüzünden bu engelleniyor ise, ki öyle. Yazıktır. Gündoğdu Mahallesindeki insanlara yazıktır, Sanayi Çarşısı’na yazıktır, gecekondu önleme bölgesine yazıktır. Burada yerel politikalardaki çekişme, kabahat Odunpazarı Belediyesi’nde mi Büyükşehir’de mi, Bakanlıkta mı tartışması boş bir tartışmadır. En büyük yetkili Çevre ve Şehircilik Bakanlığıdır” ifadelerini kullandı.

"ENGELLİYOR DEMEK DOĞRU DEĞİL"
 “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı başka illere yaptığı kadar yatırımı Eskişehir’e yapmamıştır, yaptırmamıştır” diyen Başkan Kurt, “Bizim örneğin Vadişehir’in ön tarafında şu anda yapılmaktan olan TOKİ’leri bize sormadılar. Planlamasını bize göstermeden yaptılar. Bizimle iş birliği yapmadılar. Bizim kaçak inşaat olarak mühürlememize rağmen Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü yetkisini kullandı ve inşaatlar devam ediyor. Şu anda oranın kaçak inşaat olduğuna dair Çevre Şehircilik Müdürlüğü’nün kendi yazısı var. Şimdi buna rağmen yetki hala Odunpazarı’ndadır efendim bizi engelliyor demek doğru bir iş değildir. Yetki Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndadır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı başka illere yaptığı kadar yatırımı Eskişehir’e yapmamıştır, yaptırmamıştır. Bu küçük kısır politik çekişmelerden nemalanmaya çalışmıştır. Merkezde bulunan riskli yapıların vatandaşın kendi gücüyle dönüştürülmesiyle de bugünün ekonomik koşullarında mümkün görünmemektedir” dedi.

"ÇÖZÜM ADA BAZINDA PLANLAMA"
Eskişehir’de riskli binaların incelenmesine ilişkin konuşan Başkan Kurt, “Örneğin Kırmızıtoprak’ta 10 katlı bir bina riskli yapı olarak tespit edildi. Bunun belli süreler içerisinde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından raporunun verilmesi gerekir. Bu rapora göre boşaltılması gerekir. Belli bir süre içerisinde inşaatının başlaması gerekir. Ancak on daireli bir yapıda oturanların bu inşaatı yeniden yapmak için ekonomik gücünün olması gerekir. Ekonomik gücü olmayan insanlar devletten kredi istemektedir. Devlet bu krediyi vermezse, devlet bu insanların inşaat boyunca oturacağı yeri sağlamazsa ya da kirasını ödemezse yoksul insanlarımızın bu dönüşümü sağlama şansı yoktur. O zaman onlar şöyle bir teklifle belediyeye geliyorlar: Efendim bizim yoğunluğumuzu artır, buraya müteahhitte verilmesi gereken 10 daireyi de siz kat yüksekliği olarak verin. Biz bu dönüşümü yapalım gibi bir teklifle belediyeye geliyorlar. Bunun yapılması belediye açısından asla mümkün değil. Çünkü parsel bazında bir dönüşüm için orada imar planının değişmesi gerekir. İmar planı değişmediği sürece, yollar genişlemediği sürece bu işin mümkün olmadığını anlattığımız zaman da hemşerilerimiz bize kırılıyor. Bu bölgesel planlamalarla ada bazında çözüm üretmekle ancak mümkün olabilir” diye konuştu.

BETON EGEMENLİĞİ SÜRÜYOR
Yaptıkları incelemenin ardından sonrasına ilişkin devletin ekonomik olarak katkı sunması gerektiğini söyleyen Başkan Kurt, “Biz Eskişehir’de odalarla yaptığımız görüşmelerde de şunu çok net görüyoruz: Ada bazında planlama yaparak ancak bu eski yapıların dönüşümü sağlanabilir. Burada da devletin ekonomik olarak katkı sunması gerekir. Müteahhit giderlerini ödemesi gerekir ya da vatandaşa uzun vadeli çok kolay ödenebilecek krediler vermesi gerekir. Ne yazık ki bu da mümkün değil. Ama şöyle bir gerçek daha var: Devletin her işinde olduğu gibi bu işte de liyakate önem verilmeden bilgisi olup olmadığı belli olmadan pek çok kişi bu işleri kovalıyor. Sonuçta da yine çarpık yapılaşma, beton egemenliği devam ediyor” şeklinde konuştu.

"DÖNÜŞÜM ZOR"
 “Bu şartlar altında Eskişehir’de dönüşüm oldukça zor” diyen Başkan Kurt, “Daha önce Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın bu Seyitgazi yolundaki Kocakır denilen mevkide bir projesi vardı. Akıllı kent adı altında. Orada işte bu dönüşümü kolaylaştıracak hamleler yapılacaktı. Örneğin Kurtuluş Mahallesinde bir dönüşüm yapılacaksa orada oturanları buraya götürecektik. O inşaat bitinceye kadar insanlar orada oturacaktı. Daha sonra burası bitince de mülküne geri gelecekti ama bu da bakanlar değiştiği için, her bakan değişince politika değiştiği için yarım kaldı. Şu anda o maket Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koridorlarında sergileniyor. Dolayısıyla bu şartlar altında Eskişehir’de dönüşüm oldukça zor” ifadelerini kullandı.

ÇÖZÜMÜN BAŞLANGICI
İnşaat Mühendisleri Odası ile yaptıkları protokolün çözümün başlangıcı olduğunu söyleyen Başkan Kurt, “Ama Eskişehir’in şu gerçeği var. Eskişehir merkezindeki mahallelerin büyük bölümü sıvılaşma tehlikesiyle karşı karşıya. Zemin kötü. Alüvyon bir yapı var. Buralarda inşaat yapılması tehlikeli. Biz bunu engelleyecek formülü nasıl buluruz, inşaat mühendisleri odamızla bir protokol imzaladık. O imzaladığımız protokolle yapı stokumuzu tespit edeceğiz. Önce bu yapılardan hangilerinin ele alınması gerekir buna bakacağız. Ama bu çözümün başlangıcı. Bundan sonrasına ilişkin plan şudur: Biz o raporları aldıktan sonra hemşerilerimize diyeceğiz ki, bu binada bir risk olabilir, bu riski kendiniz çünkü yasa böyle diyor, kendiniz Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na ya da onların yetkilendirmiş olduğu kuruluşlara incelettirin. O inceleme sonunda riskli yapı olduğuna dair rapor verilirse kentsel dönüşüm kuralları içerisinde bu yapıyı yıkıp yenisini yapacaksınız diyeceğiz” dedi.

"BELEDİYELERİN BÜTÇESİ KARŞILAMAZ"
“Belediyenin gücü yetmez bu işe. Ama belediye bu konuda iyi niyetle organizasyon konusunda yardımcı olabilir” diyen Başkan Kurt, “Ya da belediye bu işi kendisi yapmaya kalkarsa çok büyük bir organizasyon gerektirir. O bizim boyumuzu aşar. Çünkü diyelim ki 22 bin binayı tespit ettirdiğimiz zaman bunun yüzde 10’u riskli çıkarsa ki çok büyük maliyet gelişir. Bunu Eskişehir belediyelerinin bütçesiyle karşılayamayız. Ancak ve ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile iş birliği içerisinde Büyükşehir Belediyemizin organizasyonunda iki ilçe belediyesi kendi gücü oranında katkıda bulunur ve işin dönüşümünü sağlayacak bir formül geliştirir. Ama deprem sıcak depremin etkisiyle şu anda herkes yapı ve dönüşüme odaklandı. Büyük bir yığılma olabilir. Bunu devletin bütçesiyle kısa sürede karşılamak mümkün olmaz” diye konuştu.

"MÜLK SAHİPLERİ İKNA OLMALI"
Başkan Kurt konuşmasını şu şekilde sürdürdü: “Eskişehir’deki son durum budur. Bizim belediyeler olarak iyi niyetimiz kötüye kullanılmamalı. Örneğin yasal sıkıntılar nedeniyle çözümsüzlük büyümekte. Şehir merkezindeki Porsuk’un kıyısındaki afet riskli alan olan 8 mahalledeki dönüşüm 10 yılı aştı. Gerçekleşmedi. Çünkü orada mülk sahiplerinin tümünün ikna olması lazım. Bir kişi dava açtı. Bir kişinin açtığı davayla bütün plan ortadan kalktı. Böyle olunca o yeniden bir planlaması lazım. Yeniden çözülmesi lazım. O nedenle belki çok büyük alanlarda değil de daha küçük, daha çabuk dönüştürülecek, daha çabuk uzlaşılacak alanlarda bu işi denemek lazım. Yapılan çalışmalarda edindiğimiz tecrübeyle insanların bu noktada daha duyarlı olacağı bölgelerde hızla yapılabilir. Ama diğer tarafta devlet yasal gücünü kullanarak o işe yüzde 70’i geçtikten sonra daha kolay çözülebilir diye bir hüküm var. Onu kullanmak suretiyle yapabilir.”