Dünyaca ünlü ansiklopedi tam 30 yıl önce Eskişehir için bunları yazdı...

ABONE OL:google news abone ol butonu
Videoyu Aç Dünyaca ünlü ansiklopedi tam 30 yıl önce Eskişehir için bunları yazdı...
A
a

İşte dünyaca ünlü ansiklopedi Ana Britannica'nın tam 30 yıl önce Eskişehir'i anlatan sayfalarında yazılanlar... 1980'lerin sonunda Eskişehir nasıl görünüyordu, Eskişehir tarihi, Eskişehir ekonomisi ve birçok detay haberimizde...

Sütiş Eskişehir
Kazım Kurt Seçim 2024 DT haber içi

İnternet her eve girmeden önce... Ansiklopedilerin günümüzün Google'ı olduğu dönemlerdi... 30 yıl önceki sayısında Eskişehir'i anlatan dünyaca ünlü ansiklopedi Ana Britannica'dan sonra neler değişmiş neler... Karayolları, demiryolu hattı, nüfus, Esbank ve daha niceleri...

İŞTE ANA BRITTANICA'NIN 1988 BASKISINDAKİ ESKİŞEHİR

Eskişehir, büyük kesimi İç Anadolu Bölgesi’nde kalan il ve il merkezi kent. Yüzölçümü 13.652 km2’dir. Doğu ve güneydoğuda Ankara, güneyde Konya ve Afyonkarahisar, batıda Kütahya ve Bilecik, kuzeyde de Bilecik Bolu ve gene Ankara illeriyle çevrilidir. İl alanı Sakarya Irmağı’nın yukarı kesiminin çizdiği geniş yay içinde yer alır. Güneyde Afyonkarahisar sınıra paralel olarak uzanan Sakarya Irmağı, doğuda ve kuzeyde ilin Ankara’yla olan doğal sınırını oluşturur.



Doğal yapı

İl toprakları Sakarya ve Porsuk’un suladığı geniş düzlüklerle bunları çevreleyen dağlardan oluşur. İlin Karadeniz Bölgesi’ne taşan kuzey kesimi, doğu-batı doğrultusunda uzanan Sündiken Dağlarıyla kaplıdır. Doğuda Sakarya Vadisi’ne kadar sokulan Sündiken Dağları, Sündiken Doruğunda 1.770 metreye yükselir. İlin güneybatısını kaplayan Türkmen Dağı kuzeybatıya gidildikçe dalgalı bir plato görünümünü alır; en yüksek noktası 1.826 metredir. İlin güneydoğu kesimini engebelendiren ve kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan Sivrihisar Dağları Arayıt Dağı’nda 1819 metreye ulaşır. İlin güneyinde Çifteler Yaylası ve Ege Bölgesi’ne taşan kesimindeki Yazılıkaya Platosu gibi yüksek düzlükler bulunur. 

Eskişehir’in en önemli akarsuları Sakarya Irmağı ve önemli kollarından biri olan Porsuk Çayıdır. Sakarya Irmağı Çifteler kentinin 4-5 kilometre güneydoğusundaki Sakaryabaşı yöresinden kaynaklanır. Sakaryabaşı ana kaynağıyla Gökgöz, Kırkgız, Ilıksu ve Göztaşı kaynaklarının suları ile gölette toplanır. Bu göletten çıkan akarsu önce güneydoğuya doğru aktıktan sonra geniş bir yay çizerek il sınırları boyunca kuzeye, daha sonra batıya yönelir. Irmak üzerinde enerji üretim amaçlı Sarıyar ve Gökçekaya barajları yapılmıştır. Porsuk Çayı il topraklarının ortasından batı-doğu doğrultusunda akarak Sakarya Irmağıyla birleşir. Porsuk Çayı üzerinde kurulan ve bir amacı da taşkın önleme olan Porsuk Barajı’yla 26 bin hektardan çok alan sulanır. Eskişehir kentinin içme suyu da bu barajdan sağlanır. Porsuk Çayının kollarından Mollaoğlu Deresi üzerindeki Musaözü Barajı sulama amaçlıdır. 

İl alanının dörtte birini oluşturan ovaların en büyüğü batıda Kütahya sınırı yakınlarından başlayan ve Porsuk Vadisi boyunca önce kuzeydoğuya, sonra doğuya doğru uzanan Eskişehir Ovasıdır. (+)

Porsuk Çayı’nın önemli kollarından Sarısu’nun her iki yanında kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan İnönü (Sarısu Ovası) Eskişehir Ovası’nın batı uzantısını oluşturur. Kalın alüvyonlu topraklarla kaplı olan her iki ova da çok verimlidir. İlin güneydoğusunu kaplayan yukarı Sakarya Ovası, Eskişehir ve İnönü Ovaları kadar verimli değildir. Dağlık alanlarda meşe ve çam ormanları önemli bir yer tutar. Ovalar step görünümündedir.

Eskişehir ekonomisi

Eskişehir sosyoekonomik gelişmişlik bakımından Türkiye’nin önde gelen illerinden biridir. Bunun başta gelen nedenleri, zengin bir tarımsal potansiyel sahip olması, sanayileşmenin Cumhuriyet öncesinde başlamış olması ve Marmara, Ege, Akdeniz bölgeleriyle İç Anadolu’yu birbirine bağlayan yolların birleştiği noktada yer almasıdır.

1950’lerin sonundan bu yana Eskişehir ekonomisinin temelini oluşturan sanayinin geçmişi Bağdat Demiryolu’nun yapımı sırasında 1894’te kurulan Cer Atölyesi’ne kadar uzanır. Eskişehir’de büyük devlet işletmelerinin yanısıra 1960 sonrasında hız kazanan yerel sermaye yatırımlarıyla gerçekleşmiş çok sayıda özel kuruluş bulunur. Başlıca sanayi dalları gıda, makine imalatı ve taş toprağa dayalı sanayilerdir. Sanayi kuruluşlarının hemen hepsi Eskişehir kentinde toplanmıştır.

Büyük ölçüde makineleşmiş olan tarımda modern yöntemler kullanılır. Tarıma elverişli olan az eğimli, geniş düzlüklere ve zengin su kaynaklarına karşın, sert iklim koşulları bitkisel üretimi olumsuz yönde etkiler. Başlıca tarım ürünleri, buğday, arpa ve şeker pancarıdır. Eskişehir’in öteki önemli tarla ürünleri, patates, yulaf, soğan, nohut ve ay çiçeğidir. Eskişehir kentinin 40 km kadar kuzeyinde yer alan Orta Sakarya Vadisi susam ve pamuk yetiştirmeye elverişli bir mikroklimadır. Sarıcakaya ve Mihalıççık ilçelerinin yer aldığı bu kesimde temel ekonomik uğraş sebzecilik ve Malatya türü kayısı ve şeftaliyi de kapsayan meyveciliktir. İl tarımında önemli bir yeri olan bağcılık gerilemektedir. 

Eskişehir'de hayvancılık, Cumhuriyet döneminde bir gerileme içine girmişse de, 1950 sonrasında besiciliğin başlamasıyla yeniden önem kazanmıştır. Eskişehir başta İstanbul olmak üzere birçok tüketim merkezine canlı hayvan, et ve süt ürünleri, yumurta, deri, bal ve tiftik gibi hayvansal ürünler sağlamaktadır. İlde küçükbaş hayvanlardan en çok koyun ve tiftik keçisi, büyükbaş hayvanlardan ise sığır beslenmektedir.



Eskişehir maden kaynakları bakımından zengin bir ildir. İşletilen başlıca madenler lületaşı, asbest, magnezit, bor ve perlittir. Etibank’ın Kırka Boraks işletmesi müessesesi Seyitgazi İlçesi’ndedir. Dünyada yalnızca Eskişehir’de çıkartıldığı için Eskişehirtaşı olarak da adlandırılan lületaşı önceleri ham olarak ihraç edilirken 1970’lerden sonra ildeki birçok büyük atölyede başta pipo ve sigara ağızlığı olmak üzere hediyelik eşya yapımında kullanılmaya başlamıştır. Merkez ilçeye öteki ilçelerdeki şifalı su kaynakları ve mesire yerleri ilin ilgi gören yöreleridir.

Eskişehir tarihi

Çeşitli kazılarda ele geçen buluntular yöre tarihinin Kalkolitik Çağa uzandığını kanıtlamaktadır. Bilinen en eski yerleşme il merkezinin kuzeybatısındaki Demircihöyük, Tedir (+) buluntular Demircihöyük’ün Kalkolitik Çağ’da Balkan ve Anadolu kültürlerinin kesiştiği bir noktada bulunduğunu ortaya koymaktadır. Çİfteler’deki Midas kenti kazılarında ele geçirilen buluntular ise ilk Tunç Çağı’na tarihlenmektedir. Hititler’in pek etkili olmadığı yöreye İÖ 13. Yüzyılda yerleşen ve Dorylaion kentini inşa eden Frigyalılar’ın kurduğu krallık, İÖ 7. Yüzyılda Kimmer ve İskit akınları sonucunda yıkıldı. Lydia krallığının ardından sırasıyla Pers, Makedonya ve Slevkos yönetiminde kalan yöre, İÖ 3. Yüzyıl sonunda Galat yönetimine girdi. İÖ 2. Yüzyılda Pergamon (Bergama) krallığının kısa süreli egemenliğinden sonra Galatlar Roma desteğiyle yörede yeniden devlet kurdu. Bunu Roma ve Bizans egemenliği izledi. İS 8. Yüzyılda yöreyi ele geçiren ve kente Düriliya yada Druliya adını veren Arapların yönetimi uzun sürmedi. Yeniden Bizans egemenliğine giren Dorylaion, 1774’te Selçuklular’ın eline geçti. 11. Yüzyıl sonuyla 12. Yüzyıl başında Selçuklular ile Haçlılar arasındaki savaşlara sahne oldu. Bu savaşlardaki yıkımlar nedeniyle daha güneydeki Ilıcalar yöresinde kurulan yeni kente Dorylaion’un harap durumundan esinlenilerek Eskişehir adı verildi. 1289’da Selçuklular Eskişehir’i Osmangazi’ye verdi. Orhan (Gazi) Bey döneminde Karamanlılar’ın eline geçen Eskişehir 1. Murat tarafından yeniden Osmanlı topraklarına katıldı. 1601’de bir süre Celali Deli Hasan ve yandaşlarının eline geçti. 

Hüdavendigar (Bursa) vilayetinin Kütahya sancağına bağlı bir kaza merkezi olan Eskişehir’e demiryolu 1890’da ulaştı. 19. Yüzyıl boyunca yöreye Kafkasya, Kırım, Romanya ve Bulgaristan’dan gelen göçmenler yerleştirildi. 1. Dünya Savaşı sonrasında demiryolu hattını denetlemek amacıyla Ocak 1919’da kenti işgal eden İngiliz kuvvetleri, Mart 1920’de Kuva-yı Milliye’nin baskısıyla işgale son verdi. Temmuz 1921’de Yunanlılar’ın işgal ettiği kent, bir süre Yunan ordularının karargahı oldu. Kurtuluş Savaşı’nın son aşaması olan Büyük Taarruz sonrasında 2 Eylül 1922’de kurtarıldığında bir yıkıntı durumunda olan kent, 1925’te il merkezi yapıldı.

Eskişehir kentinin yapısı

Eskişehir kenti, Eskişehir ilinin yanı sıra Kütahya ve Afyonkarahisar illerinin de büyük kesimini içine alan bölgenin merkezidir. Coğrafi konumundan dolayı tarih boyunca transit ticaret merkezi işlevini görmüştür. Marmara ve Ege bölgelerinden gelen yollar Eskişehir’de toplanır ve Ankara üzerinden Karadeniz Bölgesi’ne, Konya üzerinden de Akdeniz Bölgesi’ndeki merkezlere bağlanır. 1950 sonrasında gelişen sanayisiyle hızlı kentleşme sürecinde önemli bir çekim merkezi durumuna gelen Eskişehir, Bulgaristan ve göçmenlerinin de buraya yerleştirilmesiyle, özellikle 1950-55 ve 1965-70 dönemlerinde büyük bir nüfus artışı göstermiştir. 

Eskişehir sanayisinin en eski kuruluşu Eskişehir Lokomotif ve Motor Sanayii Müessesesi’dir. (+) 1933’te üretime başlayan Eskişehir Şeker Fabrikası’na bağlı kuruluşlardan Eskişehir İspirto Fabrikası 1938’de, Eskişehir Makina Fabrikası da 1969’da işletmeye açılmıştır. Kamuya ait öteki sanayi kuruluşları basma, et kombinası, süt ve süt ürünleri işletmesi, yapay yem fabrikaları ve işyerleridir. Bunlardan başka hava kuvvetlerinin jet bakım ve revizyon atölyeleri de bulunmaktadır. 1970’lerde hızlanan özel kesim sanayi yatırımları çimento, gıda, metal eşya ve makine imalatı, tuğla ve kiremit, kağıt, orman ürünleri, dokuma, kimya, yapı gereçleri gibi dallarda yoğunlaşmıştır. Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi kent merkezine 10 km kadar uzaklıkta, Ankara Karayolu üzerindedir. 

Eskişehir imalat sanayisi içinde öteden beri önemli bir yeri olan küçük sanayi kuruluşları büyük işletmelere girdi sağlar ve fason üretim yapar. Küçük sanayi işletmelerinde en önemli yoğunlaşma metal eşya dalında özellikle de soba imalatında görülür. Ayrıca orman ürünleri, dokuma, konfeksiyon ve gıda dallarında üretim yapan çok sayıda küçük sanayi kuruluşu vardır. Küçük atölyelerde imal edilen lületaşı ağızlık ve pipolar yurtdışında da pazar bulmaktadır. Kentteki küçük sanayi kuruluşlarının önemli bir bölümü Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi’nin yakınlarında kurulmuş bulunan küçük sanayi sitesinde toplanmıştır. Günümüzde ulusal bir banka olarak 28 şubesiyle çalışmasını sürdüren Eskişehir Bankası Taş (Esbank) 1927 Eskişehir’de kurulmuştur. 

1970’te kurulmuş olan Anadolu Üniversitesi’nin Eskişehir’deki fakülte ve yüksekokullarından başka, Afyonkarahisar, Kütahya, Bilecik ve Bolvadin’de de birimleri bulunmaktadır. Kentte hizmet veren başlıca sağlık kuruluşları devlet, doğum ve SSK hastaneleridir. Ayrıca Hava Kuvvetleri Hastanesi, DDY ile Şeker Fabrikası Hastaneleri ve bir özel hastane bulunmaktadır.

Eskişehir, karayoluyla Ankara’ya 232 km, İstanbul’a 331 km uzaklıkta bulunmaktadır. Konya, İzmir ve Balıkesir’den Kütahya hattıyla gelen demiryolu Haydarpaşa-Ankara Demiryolu ile Eskişehir’de kesişir. 

Tarihsel yapılar

Eskişehir kenti tarihsel yapılan bakımından pek zengin değildir. Bugünkü kentin ilk çekirdeği olan Odunpazarı yöresel tarihsel sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Kent merkezinde yer alan Alaeddin Cami’sinin 12. Yüzyıl başlarında, 1 Alaeddin Keykubad zamanında yapıldığı sanılmaktadır. Birçok kez onarım gören cami özgün biçimini yitirmiştir. 16. Yüzyıl başlarında 1. Süleyman (Kanuni) döneminde Çoban Mustafa Paşa’nın yaptırdığı Odunpazarı’ndaki Kurşunlu Cami’si ve Külliyesi Cami, medrese, kervansaray ve aşhanede oluşur. Eskişehir’in Çifteler, Mihalıççık, Seyitgazi ve Sivrihisar ilçelerinde pek çok tarihsel yapı bulunmaktadır. Yörede ele geçen arkeolojik buluntular 1966’da Kurşunlu Külliyesi’nin medrese bölümünde açılan ve 1974’te yeni binasına taşınan Eskişehir Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. Osmanlı sivil mimarisinin önemli örneklerinden olan Odunpazarı yöresindeki Yeşil Efendi Evi Eskişehir Etnografya Müzesi olarak düzenlenmiştir. 1970’te kurulan Atatürk ve Kültür Müzesi’nde ise Atatürk’ün kente gelişinde kullandığı eşya ile çeşitli fotoğraf ve belgeler sergilenmektedir. Eskişehir Belediyesi 1854’te kurulmuştur. Nüfus (1985) il, 597.397; kent, 366765.

Eskişehir ilçelerini tüm detaylarıyla okumak için tıklayınız...

Ercan Kardeşler Kuyumculuk
1000
icon

Henüz yorum yapılmadı,
İlk Yorum yapan siz olun...

Bu Eskişehir haberi ilginizi çekebilir! İlginç Eskişehir haberi